„Większość zwykle się myli. To, że jeden człowiek w todze może zatrzymać nawet kilka milionów ludzi, to bardzo dobrze. Bo czasem przekonanie, że miliony zawsze mają rację, prowadzi do katastrofy”.
Łukasz Pawłowski: Jak od strony prawnej ocenia pan wybór Zbigniewa Jędrzejewskiego na sędziego Trybunału Konstytucyjnego? Dokonano go, gdy na zaprzysiężenie czeka trzech sędziów wybranych w poprzedniej kadencji sejmu.
Ryszard Piotrowski: Wygasa kadencja sędziego Mirosława Granata, dlatego zgodnie z obowiązującymi przepisami i dotychczasową praktyką dokonano wyboru jego następcy. Z formalnego punktu widzenia wybór ten nie budzi wątpliwości. Wpisuje się natomiast w kontekst kryzysu konstytucyjnego: lekceważenia prawa przez polityków oraz dwugłosu w interpretacji przepisów pomiędzy TK a prezydentem i większością parlamentarną.
ŁP: Część polityków proponuje różnorodne rozwiązania kompromisowe.
Konstytucja jest bezkompromisowa. Kompromis to nie jest pojęcie, które może zastępować przestrzeganie prawa. To, że politycy nie kierują się prawem, jest istotą obecnego kryzysu.
ŁP: Czyli pana zdaniem jedynym prawnie możliwym rozwiązaniem jest dopuszczenie do orzekania trzech sędziów wybranych poprawnie przez sejm poprzedniej kadencji, a dopiero potem przystąpienie do rozmowy o jakimś kompromisie politycznym?
Nie zajmuję się polityką, a wyłącznie interpretowaniem prawa, które obowiązuje. Nie zajmuję się też tym, jak obejść obowiązujące prawo. Od tego są politycy, którzy poszukują dróg ewentualnego ominięcia obowiązujących przepisów. Z nich natomiast wynika, że należy opublikować wyrok TK z 9 marca, w którym Trybunał uznał, że tzw. ustawa naprawcza uchwalona przez PiS jest niezgodna z konstytucją, a prezydent powinien odebrać ślubowanie od sędziów wybranych przez sejm poprzedniej kadencji.
Kłopotliwa sytuacja powstała natomiast wokół pięciu sędziów wybranych w grudniu, gdy w TK nie było wakatów. Dwóch z nich prezes TK dopuścił do orzekania, uznając, że mają zająć miejsca tych, których poprzedni sejm wybrał niezgodnie z konstytucją.
ŁP: Jedno z proponowanych rozwiązań mówi, że ci trzej sędziowie mogliby zajmować zwalniane w TK miejsca, kiedy będą się kończyły kadencje kolejnych sędziów.
Takie rozwiązanie też nie jest idealne, bo przepisy mówią, że sędziego można wybrać dopiero, gdy zwolni się wakat, a ci są już wybrani i niejako oczekują na swoją kolej. Jest to więc propozycja wątpliwa prawnie, ale teraz nie ma jednoznacznych rozwiązań. Politycy uczynili wszystko, żeby popsuć prawo. Z tym popsutym mechanizmem trzeba sobie teraz jakoś radzić, nie psując go do reszty.
ŁP: Czy wyrok TK z 9 marca jest prawomocny? Politycy PiS-u twierdzą, że Trybunał, orzekając o ustawie naprawczej, powinien stosować się do jej zapisów, czyli m.in. orzekać w składzie co najmniej 13-osobowym.
Wyrok jest prawomocny. Takiego zdania są Sąd Najwyższy, Rzecznik Praw Obywatelskich, Naczelna Rada Adwokacka, Krajowa Rada Sądownictwa i Komisja Wenecka. Nie mogę być innego zdania niż eksperci całe życie zajmujący się problematyką konstytucyjną.
ŁP: Większość parlamentarna też ma prawników, takich jak Andrzej Dziadzio czy Jan Majchrowski. Oni twierdzą, że doszło do nieformalnego spotkania sędziów, którzy nie mogli wydać wyroku.
To są osoby prywatne i ich prywatne poglądy. Instytucje twierdzą inaczej.
Julian Kania: Co może zrobić TK, gdy władze ustawodawcza i wykonawcza nie respektują jego wyroków?
Nic nie może zrobić. Musi czekać na rozwój wypadków.
ŁP: Czy to jest wada ustrojowa? Zadziwiające jest to, jak łatwo wywrócić porządek prawny wypracowywany przez wiele lat.
Konstytucja może istnieć dopóty, dopóki jej reguły mają za sobą poparcie w poglądach i postawach tych, którzy ją stosują.
JK: Z jednej strony TK jest formalnie niezależny od innych władz. Z drugiej PiS twierdzi, że w mianowaniu kolejnych sędziów chodzi o większy pluralizm polityczny w jego ławach. Jak przekonać ludzi, że sędzia mianowany przez większość sejmową nie realizuje interesu konkretnej partii?
Cały wywiad TUTAJ
Ryszard Piotrowski
konstytucjonalista, dr hab., wykładowca Uniwersytetu Warszawskiego.
Łukasz Pawłowski
sekretarz redakcji i publicysta „Kultury Liberalnej”.
Julian Kania
współpracownik „Kultury Liberalnej”.
